डम्मर बुढा मगर, बागलुङ
पूर्वी रुकुमको सिमानासँग जोडिएको निसेलढोरमा अहिलेसम्म विद्युतको पहुँच पुगेको छैन । बागलुङको निसीखोला गाउँपालिका–५ मा पर्ने निसेलढोर विद्युत नपुग्दा अन्धकारमा बस्न बाध्य छन् । जिल्लाकै सबैभन्दा दूर्गमा मानिने यो ठाउँ नेपालको एक मात्र सिकार आरक्ष क्षेत्रसमेत पर्छ । विद्युतको सुविधा नहुँदा स्थानीयले दियालो, टुकी र भाँङ बालेर रात बिताउन बाध्य छन् ।
एक दशक अगाडिसम्म निसेलढोरमा निसीवासी बर्खाको समयमा पशुचौपाया पाल्ने, आलु र स्याउ फलाउने गर्थे । बर्खाको चार महिना मात्र निसेलढोर बस्ने स्थानीय हिउँदको समयमा निसी गाउँमा बस्ने गर्थे । निसेलढोर लेक क्षेत्र पर्छ भने निसी गाउँ औल (बेसी) क्षेत्र हो । पछिल्लो समय करिब ७० परिवार बाह्रै महिना स्थायी रुपमा निसेलढोरमा बस्ने गर्छन् । बर्खाको समयमा बने यहाँ बसोबास गर्नेको संख्या २०० बढी घर परिवा हुन्छन् ।
असारदेखि असोजसम्म निसेलढोरमा बस्ने निसीवासी कार्तिकदेखि निसी गाउँमा झर्ने गर्छन् । पछिल्लो समय स्थायी रुपमै निसेलढोरमै बस्नेको संख्या बढ्दै गएको हो । उनीहरु सबै अहिले पनि अन्धकारमा बस्ने गरेका छन् । उनीहरुले उज्यालो खोजी रहेका छन् । ढोरपाटन उपत्यकादेखि करिब डेढ घण्टाको यात्रामा पुग्न सकिने निसेलढोर पर्यटकीय हिसाबले निकै आकर्षक भए पनि विद्युत लगायतका सुविधा नपुग्दा ओझेलमै छ ।
पहिले हिउँदमा हिमपात हुने र बढी चिसोका कारण यहाँ कम मात्रै स्थानीय बस्ने गरे पनि पछिल्लो समय सडकले जोडिएपछि स्थायी रुपमा बस्नेको संख्या बढ्न थालेको निसीखोला गाउँपालिका–५ निसेलढोरकी सम्झना विकले बताउनुभयो । गाउँमा विद्युत नहुँदा अन्धकारमै रात बिताउँदै आएको भन्दै आधुनिक प्रबिधिको विकास हुँदासमेत आफूहरु सूचना सञ्चारबाट टाढा रहनु परेको सुनाउनुभयो । यो ठाउँ कृषि र पशुपालनका लागि उपयुक्ता ठाउँ भएको हुँदा अहिले धेरै जसो स्थायी रुपमा बसोबास गर्न थालेको भन्दै राज्यको नजर नपुग्दा बिजुलीको उज्यालोभन्दा टाढा रहनु परेको उहाँको भनाइ छ ।
विकले भन्नुभयो – “यो अलि बढी चिसो ठाउँ हो, यहाँ बसोबास गर्ने थालेको पुर्खादेखि रैछ, तर यतिका समयसम्म पनि बिजुली आएको छैन, हामीहरु पनि यही देशका नागरिक हौँ, राज्यको नजर पुग्न सकेन, देश विदेशमा घटना हुन्छ, टेलिभिजन हेर्न रेडियो सुन्न पाइँदैन, साथमा मोबाइल भएर के गर्ने ?, चार्ज गर्न पाइँदैन, एउटा मोबाइल चार्ज गर्न, दुई÷तीन घण्टा हिँडेर ढोरपाटन पुग्नु पर्ने अवस्था छ, बिजुली हुन्थ्यो भने साँझमा केटाकेटीले अबेरसम्म पढ्न पाउँथे, देश विदेशका खबर सुन्न पाइन्थ्यो ।”
स्थानीय बलबहादुर घर्तीले दियालो र दाउरा काट्न सिकार आरक्षले अवरोध गर्ने हुँदा खाना पकाउन र साँझमा उज्यालो पार्न निकै अप्ठ्यारो हुने बताउनुभयो । पहिले–पहिले बजारबाट मट्टीतेल लिएर टुकी बाल्ने गरेको स्मरण गर्दै अहिले जताततै बिजुली पुगेपछि पाइन छोडेको उहाँको भनाइ छ । नेताहरुलाई धेरै पटक बिजुलीको सुविधा ल्याई दिन माग गरेको भन्दै गत वर्ष केही ठाउँमा विद्युत पोल गाडे पनि अहिले त्यो काम अलपत्र जस्तै भएको घर्ती बताउनुहुनछ ।
“निसेलढोरको जनता त धेरै तिरबाट मारमा छौँ, वनमा गएर घाँस दाउर ल्याउन पनि सिकार आरक्षले दिँदैन, रातमा बाल्ने सल्लाको दियालो काट्न पनि दिदैन, त्यति मात्रै होइन खोलाको माछा मारेर खान पनि दिँदैन” घर्तीले भन्नुभयो – “अहिलेसम्म जसोतसो बसि रहेका छौँ, पछिपछि त यहाँबाट पनि हटाउँछन् कि क्या हो, आफ्नो सुख, दुःख गरेर खान पनि मुस्किल छ, कहिले काहीँ बाहिरबाट मान्छे आइर बास बस्न खोज्छन्, अँध्यारोमा कसरी बस्नु हुन्छ भनेर जान्छन्, बिजुली आए पनि यो ठाउँको मुहार थोरै भए पनि फेरिने थियो ।”
निसीखोला गाउँपालिका–५ का अध्यक्ष हर्कमान घर्ती मगरले निसेलढोरमा विद्युत पु¥याउनका लागि अघिल्लो वर्षदेखि काम सुरु गरेको बताउनुभयो । ढोरपाटन नगरपालिका–९ भुजी स्थित भुजी लघु जलविद्युत आयोजनाबाट निसेलढोरलाई जोड्ने उहाँको भनाइ छ । गत वर्ष विद्युत केही स्थानमा पोल गाड्ने र निसेलढोरवासीको ९० प्रतिशत घरमा आइरिङको काम सकेको भन्दै यस वर्ष विद्युत जसरी पनि बाल्ने लक्ष्य लिएको अध्यक्ष घर्ती मगर बताउनुहुन्छ ।
यहाँका नागरिकलाई विद्युतको पहुँचमा ल्याउनका लागि गण्डकी प्रदेश सरकारले चालु आर्थिक वर्षमा ४० विनियोजन गरेका हुँदा बर्खा सकिए लगत्तै काम सुरु गर्ने उहाँको भनाइ छ । लाइन निसेलढोर नजिकै रहेको आर्मी क्याम्पसम्म पु¥याइने अध्यक्ष घर्ती मगरले जानकारी दिनुभयो ।