जिवन शाक्य
कोरोना महामारीले गर्दा भएको जनधनको क्षतिले विश्वमै हाम्रो खानपान, व्यवहार, संस्कार कति कमजोर रोगोन्मुख वा प्रतिरोध शक्ति कमजोर बनाउने खालको रहेछ भन्ने सत्यलाई उजागर गरेको छ । हामीले शारीरिक, मानसिक, स्वास्थ्य शक्ति, बल र प्रगतिका लागि नखाएर स्वादका लागि खाने गरेको तथ्य उजागर भएको छ । हाम्रो स्वास्थ्य सचेतपन र जागरुकताका साथै यसको व्यवस्थापन कति कमजोर रहेछ ? कोरोना महामारीका कारण भएको भयावह संक्रमण र मृत्युले देखाएको छ । तसर्थ यस्ता कूनै पनि रोग र समस्याहरुले हामीलाई ग्रसित नगरोस् भन्नका लागि अब हामीले व्यक्तिगत सामाजिक र राज्यस्तरमै गतिलो स्वास्थ्य प्रवद्र्धन र रोकथामका व्यवस्थित शैली, नियम सकारात्मक पक्षहरु, सोच बनाएर यसलाई दृढ रुपमा अनुशरण वा पालना गर्नु पर्ने तर्फ पनि धेरै सचेत गराएको छ ।
पोषण विशेष एवम् ख्याति प्राप्त भारतिय चिकित्सक विश्वरुप रायचौधरीका अनुसार हाम्रो शरीरको दोसो दिमाग भनेको हाम्रो आन्दाको सतहमा करिब एक किलो संंख्यामा रहेको पाचनशक्ति बलियो राख्न सघाईरहेको जिवाणु दबअतभचष्ब हो । यसले हामीले खाएका विषहरु, क्यान्सर तथा रोगजन्य तत्वहरु भित्र छिर्ने आन्दाको सतहमा सुनिएर प्वाल पर्न (भिबपथ नगत) नदिए तम्म मिलाई बलियो गरि राख्न सघाएको हुन्छ । आवश्यक पोषण तत्वहरु भित्र छिर्न दिएर खराब तत्वहरुलाई दिशाको माध्यमबाट बाहिर फाल्न सहयोग गरेको हुन्छ । यी जिवाणुहरुलाई ठीक अनुपातमा राख्न र बचाउन भने हामीले त्यति ध्यान दिदैनौ, दिएका छैनौै । स्वास्थ्य कायम राख्न सहयोग गर्ने जीवाणुको यो समूहलाई दोस्रो दिमाग भन्दा फरक पर्दैन । यसलाई सबल बनाउन सहयोग गर्ने, खानपान आहार बिहार नगरेर यसको संख्या र अनुपातमा गडबडी ल्याउने क्षति गर्ने गरि गलत असुरक्षित खानपान र कार्य गरिरहेका छौं ।
खाना भनेकै यस्तो होस् कि सम्पूर्ण रुपमा पचोस्, स्वास्थ्य कायम राख्न सकियोस् र आन्द्रा सम्म पच्नका लागि पुगोस् । हामी यस्तो खाना, खाजा, चिया, पेय पदार्थ खान्छौ कि आन्द्रा सम्म नपुग्दै बिचमा पेटबाटै शोसिएर शरीरको सबै ठाउँमा पुगिरहेको हुन्छ । हुन त पानी पनि पेटबाटै बढी शोसिन्छ । तर, रक्सीजन्य मादक पदार्थ, धुम्रपान जन्य पदार्थहरु, खराब चिल्लो पदार्थहरु, बिच बाटोबाट शरीरमा पुग्छ, शरीलाई हानी गर्छ । आन्द्रामा पुग्ने खानेकुराहरु खनिज पदार्थहरु नुन हामीले चाहिने मात्रा भन्दा बढी खाइरहेका छौ । जसले आन्द्रामा भएको असल जिवाणुको अनुपातमा गडबडी ल्याउँछ । त्यस्तै आन्द्रामा टाँसिने मैदाजन्य खानेकुराहरु कब्जियत भएर धेरै समय सम्म टाँसिने रहने भएकोले खराब जिवाणुको संख्या बढेर आन्द्रामा सुजन ल्याई खराब तत्वहरु भित्र छिर्ने हुन्छ । साथै आन्द्रामानै क्यान्सर र अन्य स्वास्थ्य समस्या निम्त्याईरहेको हुन्छ । त्यस्तै, क्यान्सरजन्य, जनावरजन्य वा मासुजन्य खानेकुराहरु जसलाई पचाउन १८ घण्टा बढी समय लाग्छ । त्यसले पनि आन्द्रामा संक्रमण निम्त्याएर टाइफाइड, एपेन्डिसाईटिस, पखाला, क्यान्सर बनाउन सक्छ । त्यस्तै दुधजन्य डायरी खाद्य पदार्थहरुले पनि संक्रमण निम्त्याए (भिबपथ नगत० हुन सहयोग गरेको हुन्छ । खराब, दुषित खाना, पानी सबैले आन्द्रामा भएको असल जिवाणु संख्या घटाएर संक्रमण निम्त्याउँछ । आन्द्रामा छिद्रहरु (भिबपथ नगत) बनाएर खराब तत्वहरुलाई भित्र पस्न दिएर हानी गर्छ । अझ खानेकुराहरु चम्किलो आकर्षक अनि धेरै टिक्ने गराउन रासायनिक पदार्थ मिसाएको खाना फलफूल,तरकारीहरु राम्ररी नधोई नपखालिकन खाईरहेका छौ । यसले आन्द्राको सतहलाई हानी नोक्सानी गरिरहेको छ ।
(भिबपथ नगत० बनाउन सहयोग गर्र्ने भुटेको, टारेको, पोके पन्टुरे तयारी खानाहरुले र एकले अर्कोलाई असर गर्ने नजानेर खाईने विपरित खानाहरुले शरीरलाई एक्कासी हानी पु¥याई शरीरमा चाला, सेतो छाला, स्यास्या र जोर्नी दुख्ने समस्याहरु निम्त्याउन र मृत्यु पनि हुन सक्छ । त्यस्ता खानाहरु हामी भोजभतेर र अरु समयमा पनि नजानेर खाईरहेका हुन्छौ । जस्तैः दुध दही संग फलफूल वा फलफूल खाए पछि दुध, चिसो पेय पदार्थ कोकाकोला, माछा, मासु गेडागुडी खाएर असल जिवाणुको संख्यामा घात गर्ने गरि खाईरहेका हुन्छौ । यसले पेटमा संक्रमण पनि निम्त्याएर एपेन्डिसाईटिस टाइफाइड, पखाला, स्याँ स्या धम्की, क्यान्सर पनि गराउँछ । एक दुई पटक केही नगर्ला, नगरे जस्तो हामीलाई महशुस हुन सक्छ । तर, भित्री रुपमा क्यान्सर, पत्थर निम्त्याएको हामीलाई थाहा हुँदैन । यात्रामा जाँदा खाने मार्दा धेरै अमिलो नुनिलो खानाहरुले शरीरमा सामान्य स्वस्थ अवस्थामा रहको खनिज पदार्थको अनुपातमा धेरै गडबडी ल्याई आन्द्रामा भएको असल जिवाणुको संख्यामा पनि गडबड गरेको हुन्छ ।
मासु अण्डा, दुधजन्य खानेकुराहरुले शरीरको रोग प्रतिरोधात्मक शक्तिमा गडवड ल्याउने गरि आउटो इम्युन डिसअर्डर पनि गर्न सक्छ । साथै यस्ता पदार्थहरु धेरै पकाउँदा, उमाल्दा भएका खाद्य पदार्थहरु, क्यान्सरजन्य पदार्थमा परिणत भई क्यान्सर चिनी रोग र अन्य रोगहरु पनि निम्त्याउने हुन्छ । घरिघरी पकाएको, तताएको खाना, दाल, तरकारीहरु, पोलेको खानेकुराहरु सबैले इन्सुलिनले पनि काम नगर्ने एक्रिलामाईड भन्ने तत्वहरु बनाउँछ, जुन हामीले खाईरहेका हुन्छौ । गहुँमा भएको नपच्ने ग्लुटेन तत्व कसैकसैलाई नपच्ने नै हुन्छ ।
हामीले खानेकुराहरु खाँदा उचित समयको फरक अथवा उचित समयमा, विस्तारै चपाएर खानु पर्छ । छिटो खाँदा मुख र पेटको इन्जायमहरुले राम्रो संग मिसिने घुल्ने हुँदैन र नपच्ने हुन सक्छ । कमसेकम विहानको खाना, खाजा साँझ वा रातीको खाना खाएको १२ घण्टा पछि खाएको होस् । विहान खाना खाए पछि कम्तिमा ४,६ घण्टाको फरकमा सही सुरक्षित नास्ता गरेको होस् । चिया, कफी, चिसो पेय पदार्थ जस्ता शरीर र पेटको खाना पचाउने तापक्रमलाई गडबड गर्ने, आन्द्राको सतहमा रहेको असल जिवाणुको संख्या र अनुपातमा फरक ल्याउने चिज भरसक कम्ति पिउँ । र खाना अघि पछि भरसक नखाऔं । पानी पनि खाना लगत्तै वा केही छिन अघि खानु हुँदैन थोरै मात्रामा खाने र चिसो पनि खानु हुँदैन । खानेकुराहरु खाईसकेर अमिलोजन्य अचार, चटनी खानु पनि पाचनक्रियालाई गडबड बनाउनु हो भन्छन चिकित्सकहरु ।
औषधि भनेको सवै शोसिने खालको बनाइएको हुन्छ । यसले असल जिवाणुको संख्यामा एकदमै असर गर्दछ । त्यसैले भरसक एलोपेथीक औषधि नजानेर त्यतिकै खानु धेरै हानीकारक हुनसक्छ । जस्तै जिवाणुको संक्रमणले विभिन्न अंगहरुमा हुने संक्रमण, पखाला, टाइफाइड, घाटी, छाति दुख्ने घाउ चोट पटक लाग्दा पाक्ने गराउने, संक्रमण बिरुद्ध खाइने एन्टिवायोटिक औषधिहरुले असल जिवाणुको संख्यालाई तहस नहस पार्छ र पुनः सामान्य अवस्थामा ल्याउन धेरै समय लाग्न सक्छ । तैपनि खानपानमा धेरै सुधार नगरिकन सामान्य अवस्थामा फर्काउन धेरै ध्यान दिनुपर्ने हुन्छ । यसका लागि समय लाग्छ । कोरोना हुँदा खाने परिजिवीकी औषधिहरु सिटामोल पनि बढी मात्रा र अनावश्यक रुपमा खाँदा कलेजोमा बढी असर परेर रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता कम भई ज्यान जाने जोखिम भएको चिकित्सकहरुले बताइरहेका छन् ।
अतः शरीरको दोस्रो दिमागलाई सामान्य अवस्थामा राख्न स्वस्थ खानपान, आहार बिहार, शील सदाचार अनुशासन अपनाऔ । सचेतना बढाउने योग, व्यायाम, प्रणायाम ध्यान अपनाऔ । खानै परे हप्तामा एकपटक ठीक्क मात्रामा १५० ग्राम जति खाने गरौ, उचित समयमा खाने गरौ । मासु भन्दा धेरै गुणा राम्रो र बढी प्रोटीन सुख्खा फलफूलहरु बदामहरु, किसमिस, काजु, दाँते ओखर फर्सीको बियाँ आदिमा पाइन्छ । यसलाई भिजाएर खाने गरौ ।
लामो समय सम्म तनाव सिर्जना गर्ने, हुने बानी ब्यहोरा चिन्ताहरुले पनि आन्द्राको सतह कमजोर पार्छ । त्यसैले अरुले र अरुको आलोचना, छिःछी, दुरदुर गर्ने स्वभावहरु, भ्रष्टाचारजन्य तनाव चिन्ता बढाउने गतिविधि नगरौंै । नियम कानुन, विधी अनुशासनको पालना गरौ । भवतु सब्ब मंगलम् ।